Müzmin muhaliflerden ayrı tutarak, Mahfi Eğilmez gibi pek çok ekonomist ve iktisatçı gidişatın yönünü uzun zamandır yazı ve yorumlarında ortaya koyuyordu zaten. Ama ekonominin uçuşta olduğu hilafına ortaya konan bu iddia, ekonomik sıkıntıyı henüz hissetmeyen, ekonomi okur-yazarlığı olmayanlar açısından anlaması ve kabul etmesi çok kolay bir şey değildi. Dolayısıyla uzmanların ekonomik kriz konusundaki söylem ve haykırışlarının karşılık bulması mümkün değildi. Ama nihayetinde, iktidarın kendi seçmeni bile mevcut durumda gelinen tablonun sebebini sorgular hale geldi!..
Kaynakların sınırlı olması ve verimli kullanılması ihtiyacının es geçilmesi bir yana yakın geçmişte yaşananlardan yola çıkarak, oluşan tabloyu kolay anlaşılır bir özet halinde ortaya koymak amacım.
"Yüksek faiz enflasyonun sebebidir, başkan seçilirsem gereğini yapacağım" diyerek yola çıkmıştı Cumhurbaşkanı.
Seçildikten sonra faizlerin iktidar döneminin en yüksek seviyelerine ulaşması bir yana, 128 milyar dolara ulaşan döviz rezervinin, kısa vadeli ödünç alınan borçlar haricinde, eksi 40 milyar dolara kadar düşmesi bugünlere gelmemizin önemli adımlarından birisiydi.
Bilinen ekonomi sisteminde enflasyon sebep faiz sonuçtur. Bunun çok basit bir açıklaması vardır. İnsanlar birikimlerini enflasyondan korumak ister. Enflasyon etkisinden korumak için kimisi altına-dövize çevirir parasını kimisi faize borsaya yatırır. Risksiz oluşu nedeniyle daha çok faize yönelim olur. Faizi enflasyonun altında tutarsanız yatırımcı parasının değerini korumak için alternatiflere yönelir...
Faiz sebep enflasyon sonuç teorisine göre faizler talimatla düşürüldüğünde parasının enflasyon karşısında değer kaybedeceğini öngören yatırımcılar parasını altına dövize çevirmeye başladı. Bu yönelim nedeniyle normalde hemen yükselişe geçmesi beklenen altın ve döviz, o esnada el altından satılan 128 milyar dolar sayesinde uzun süre sabit kaldı...
"Bakın faizi düşürdük ama beklendiği gibi dolar artmadı" propagandası yapıldı. "Dolar 10 lira olacak, 15 lira olacak ya" diye dalga geçildi döviz alanlarla.
Zarar eden yabancı yatırımcı bir an önce ülkemizdeki yatırımlarını dövize çevirip parasını kurtarmanın yolunu aramaya başladı. Ekonomik belirsizlik üzerine ülke risk primi hızla yükseldi.
Rezervler tükenip döviz tutulamayınca Dolar 18 liranın üzerine çıktı.
Döviz rezervleri kurlarda spekülasyonun önüne geçmek için bir ihtiyaçtır. Bu şekilde heba edilmemeliydi. Rusya savaş koşullarına ve güçlü yaptırımlara rağmen, güçlü rezervleri sayesinde rublenin değerini koruyabildi. Bizim ise ne rezevimiz ne de ihtiyaç akçemiz var mevcut durumda. Yükselen risk primimiz nedeniyle dış borçlanmada, faiz düşürdük söyleminin aksine, dünyada en yüksek faizi ödeyen ülkeler arasında yerimizi aldık. İçerde politika faizi düşük ama kredi çekmek isteyen yatırımcı yüksek faiz oranlarıyla karşılaşıyor. Düşük denen politika faizimizde yüzde 14. Gelişmiş ülkeler ile kıyaslandığında çok yüksek.
Gelişmiş ülkeler önce istikrar, güven ve fiyatlarda denge sağladılar. Sonuç olarak faizler de düştü. Biz tersini yapmaya kalktık. Sonuç ortada! Uzun yıllar süren, 128 milyar dolar rezerv biriktirdiğimiz istikrar dönemini bozup rezervlerimizi de tükettik. Dolar 18 liranın üzerine çıktı. Şapkadan çıkarılan tavşanla 14 liraya kadar düştü. Aslında dolar düşmedi, altı ay önce 7 lira olan dolar iki katına çıkmış oldu.
Şimdi herkes bu enflasyon niye yükseliyor diye isyan ediyor ya, öncelikli neden dövizdeki bu artış. Savaş da tuzu biberi oldu. Petrol ve döviz fiyatlarındaki artış benzin-mazot ve yurt dışından tedarik edilen hammadde ve gübre fiyatlarını neredeyse dörde katladı. Gaz ve elektrik fiyatları hızla yükseldi. Üretim maliyetlerindeki bu artış enflasyonu körükledi. Üretici fiyat endeksi tüketici fiyat endeksinden çok daha yüksek. Dolayısıyla enflasyon yükselmeye devam ediyor!..
Paramız değer kaybettiği için komşu ülke vatandaşları bize pahalı gelen ürünleri satın almak için ülkemize akın ediyor. Normalde iç piyasada tüketilen ürünler ihraç ediliyor. Dolayısıyla kıtlık etkisi ortaya çıkarak fiyatlar bir de talep etkisiyle yükseliyor.
Bir de doları tutmak için icat edilen kur korumalı mevduat fonu var ki, dolar yükseldikçe maliyeti artıyor. Kontrolden çıkarsa bugünleri iyi günlerimiz olarak yadedebiliriz.
Yorumlar
Yorum Gönder